Ung thư thực quản, uống thuốc hay phẫu thuật?

Một yếu tố liên quan khá chặt chẽ đến sự phát sinh của bệnh là thói quen và chế độ ăn uống. Các chế độ ăn các loại thức ăn có chứa nhiều chất Nitrosamin trong rau ngâm dấm và thịt xông khói, hoặc thói quen uống các loại nước có cồn và hút thuốc lá nhiều của những cư dân phương Tây là nguyên nhân chính gây nên bệnh đã được xác  minh. Ngoài ra, một số vùng thức ăn và nguồn nước uống thiếu các chất vi lượng như: kẽm, molybeden… cũng là tiền đề cho bệnh ung thư thực quản xuất hiện.

Một số nguyên nhân khác có thể gây nên bệnh được nhiều tác giả trong và ngoài nước đề cập đến: những tổn thương tiền ung thư của thực quản như co thắt tâm vị, viêm thực quản trào ngược, teo hẹp thực quản do bỏng…; một số bệnh có tính di truyền khác như bệnh Tylosis với đặc điểm gây sừng hóa lòng bàn tay và bàn chân.

Ung thư thực quản hay xảy ra ở đoạn nào nhất?

Các nhà giải phẫu và lâm sàng chia thực quản ra làm hai đoạn: thực quản cổ và thực quản nằm trong lồng ngực. Trong đó, đoạn thực quản nằm trong lồng ngực lại được chia làm 3 đoạn: đoạn trên, đoạn giữa và đoạn dưới. Về mặt thực hành điều trị, các bác sĩ thấy rằng ung thực quản đoạn giữa trong lồng ngực có tỉ lệ mắc bệnh cao nhất, chiếm 32% và gây nhiều khó khăn cũng như các biến chứng trong điều trị nhất. Nguyên nhân, ở đoạn này thực quản nằm sát các cơ quan quyết định sự tồn tại của con người như: khí quản, cung động mạch chủ.

Những triệu chứng cảnh báo

Triệu chứng hay gặp nhất là nuốt khó, bắt đầu với các thức ăn cứng về sau là các thức ăn lỏng và cuối cùng là cả với nước bọt cũng rất khó nuốt. Sụt cân và mệt mỏi cũng là các triệu chứng hay thường gặp. Một số bệnh nhân bị viêm phổi do hít từ những thức ăn đọng lại trong thực quản , tùy theo vị trí và mức độ xâm lấn của u thực quản mà có thêm các triệu chứng của liệt dây thần kinh quặt ngược,gây khàn tiếng, khó thở hoặc  xâm lấn vào khí phế quản gây sặc, ngạt có thể tử vong. Các triệu chứng trở nên rõ ràng khi khối u ăn hết lòng của thực quản.

Vấn đề chẩn đoán sớm là rất quan trọng nhất là đối với những bệnh nhân trên 50 tuổi, có những vấn đề than phiền về nuốt khó hoặc  đau khi nuốt. Những bệnh nhân này, khi có những dấu hiệu rối loạn về nuốt cần phải đi khám bệnh và được đánh giá cụ thể bởi một bác sĩ chuyên khoa về tiêu hóa hoặc Phẫu thuật Lồng ngực và Tim mạch.

Phần lớn, các bệnh nhân ung thư thực quản nếu không được điều trị đều chết trong tình trạng suy kiệt vì không ăn uống được, mặc dù rất thèm ăn và bên cạnh có rất nhiều thức ăn ngon. 

Khi đó, nếu bạn được khám bởi một bác sĩ có kinh nghiệm thì  xét nghiệm đầu tiên cần nghĩ đến là nội soi thực quản để loại trừ các tổn thương ác tính. Chụp thực quản với thuốc cản quang cũng cho phép chẩn đoán chính xác với độ dương tính cao, hình ảnh thường gặp là các hình khuyết của niêm mạc. Tuy nhiên, hình ảnh giãn to phía trên khối u chỉ hay gặp ở các khối u lành tính của thực quản mà ít gặp trong trường hợp u ác tính. Ngoài việc xác định chẩn đoán bằng nội soi thực quản có khi còn cần phải nội soi phế quản bổ sung. Việc sinh thiết và làm giải phẫu bệnh là rất quan trọng trong quá trình chẩn đoán bệnh, với kết quả thu được, người thầy thuốc sẽ xác định được tiên lượng của bệnh và chọn lựa phương pháp điều trị thích hợp cho bệnh nhân.

Tuy là xét nghiệm khá đắt tiền, nhưng không thể thiếu được đối với người bác sĩ phẫu thuật là kỹ thuật chụp X-quang cắt lớp điện toán (CT Scan) với những thông số thu thập được, chúng tôi sẽ quyết định có phẫu thuật triệt để, phẫu thuật nuôi ăn tạm thời hay chỉ điều trị nội khoa nâng đỡ những ngày cuối cùng cho bệnh nhân mà thôi.

Uống thuốc hay phẫu thuật?

Phần lớn những bệnh nhân của chúng tôi nói riêng và bệnh nhân Việt Nam nói chung đều rất sợ mổ. Họ và cả thân nhân đều coi mổ là một cái gì ghê gớm lắm, đáng sợ lắm, nguy hiểm lắm. Quan niệm trên hoàn toàn trái ngược với các quốc gia trên thế giới, nguyên nhân là tại sao? Xin dành câu trả lời ấy cho các nhà xã hội học và tâm lý học.

Trở lại với những bệnh nhân ung thư thực quản, trải qua một thời gian dài phát triển của y học, cho đến ngày hôm nay không có một phương pháp điều trị chỉ uống thuốc đơn thuần có thể làm khỏi bệnh. Có ba phương pháp chính để điều trị: xạ trị, hóa trị và phẫu thuật, trong đó phẫu thuật là phương pháp điều trị chính cho kết quả tốt và tạo cho người bệnh một cuộc sống tương đối tốt vào những ngày cuối cùng của cuộc đời.

Các phương pháp phẫu thuật chính

Phẫu thuật triệt để: cắt bỏ toàn bộ thực quản và tái tạo thực quản mới bằng dạ dày. Đây là phương pháp tốt nhất giúp người bệnh kéo dài  và nâng cao chất lượng cuộc sống. Do tính chất khó khăn và phức tạp của phẫu thuật nên thời gian cuộc  mổ thường kéo dài 5 - 6 giờ và bệnh nhân phải được đánh giá kỹ xem có khả năng chịu đựng được cuộc mổ hay không.

Phẫu thuật tạo thực quản giả bằng đại tràng, không cắt bỏ khối ung thư: với phẫu thuật này, tiên lượng bệnh không thay đổi vì không cắt bỏ được khối ung thư, phẫu thuật chỉ giúp cho bệnh nhân có thể ăn uống bằng đường miệng, nhưng cũng khó khăn. Có một thời gian, loại phẫu thuật này khá thịnh hành ở một số bệnh viện tại TP.HCM, cho đến nay ít người sử dụng.

Một loại phẫu thuật nữa mang tính chất tạm thời, giúp bệnh nhân không bị chết đói là kỹ thuật mở thông ruột non hay dạ dày nuôi ăn. Qua một ống thông được đưa vào dạ dày hay ruột non, người ta bơm các loại thức ăn lỏng vào ống tiêu hóa giúp cho bệnh nhân sống được thay vì ăn bằng đường miệng. Loại phẫu thuật này thường áp dụng cho những bệnh nhân có các dấu hiệu nặng không thể tiến hành cuộc mổ triệt để như:

- Bệnh nhân đã có các biến chứng do bướu ăn lan: khàn tiếng, khó thở do liệt dây thần kinh quặt ngược, hội chứng Horner, đau cột sống dai dẳng do di căn, liệt cơ hoành do tổn thương thần kinh, rò thực quản - khí quản và tràn dịch màng phổi ác tính.

- Khối ung thư thực quản quá lớn: dài trên 8cm và yếu tố dinh dưỡng sụt trên 20% cân nặng trong thời gian một tháng.

Một kỹ thuật mới cũng đã được một số bệnh viện dùng cho những bệnh nhân ở giai đoạn không thể phẫu thuật triệt để được, đó là đặt khung đỡ qua đường nội soi thực quản. Kỹ thuật này cũng chỉ mang tính tạm thời, kéo dài vài ba tháng và giá thành cũng khá đắt so với mặt bằng thu nhập của người dân Việt Nam.