Sự nguy hại của phế thải dược phẩm tới sức khỏe

Con đường xâm nhập môi trường của dược phẩm

Có thể nói việc thải hồi không đúng cách của các dược phẩm không còn dùng nữa là nhân tố lớn nhất cho vấn đề ô nhiễm dược phẩm. Dược phẩm hết hạn, hay không còn dùng nữa đã đi vào môi trường qua nhiều ngả khác nhau mà con người là nguyên nhân của việc tạo ra nguồn ô nhiễm trên.

Ngay cả đối với những nhà máy sản xuất dược phẩm vẫn chưa đặt trọng tâm đúng mức cho việc bảo vệ môi trường trong việc nghiên cứu và sản xuất dược phẩm. Tiến trình sản xuất và tinh chế một dược phẩm đòi hỏi một lượng rất lớn nước cho nhu cầu trên và chất thải lỏng có chứa dược phẩm này và các phó sản phần đông đi thẳng vào hệ thống cống rãnh.

Phế thải dược phẩm cần được phân loại và xử lý trước khi đưa ra môi trường.

Dược phẩm một khi được trộn lẫn với nhau sẽ phản ứng tương hỗ theo phản ứng hoặc ôxy - hoá khử, hoặc thủy phân để biến thành các hóa chất trung gian. Một khi đi vào môi trường, qua các phản ứng hoá học giữa chúng với nhau, qua các phản ứng sinh hủy (bio-degradation)... chúng trở thành một hoá chất khác, có thể có tính độc hại cao hơn và đời sống bán hủy dài hơn, nghĩa là tồn đọng trong môi trường lâu hơn, và dĩ nhiên gây di hại nhiều hơn.

Các nguồn phế thải dược phẩm gây ô nhiễm môi trường chính bao gồm:

Nhà máy xử lý hệ thống cống rãnh: các nhà máy này xử lý cơ học, hóa học, đôi khi xử lý sinh học, nhưng vẫn không thể nào loại tất cả dược phẩm có trong nguồn nước này.

Bãi rác: dược phẩm xâm nhập bãi rác qua nguồn rác sinh hoạt gia đình do con người phát thải ra. Bùn (sludge) phát sinh do việc xử lý nước cống rãnh cũng là nguồn ô nhiễm dược phẩm trong các bãi rác.

Nguồn nước uống: nguồn nước rỉ từ bãi rác cũng như nước xử lý dùng để tưới tiêu mang dược phẩm còn tồn đọng sẽ thấm vào mạch nước ngầm qua hiện tượng thấm sâu (percolation), do đó sẽ làm ô nhiễm nguồn nước uống cho con người.

Gia súc chăn nuôi: Trong quá trình chăn nuôi hiện đại, thức ăn gia súc thường được pha trộn hormon tăng trưởng, thuốc kháng sinh và một số dược phẩm khác cho nhiều mục tiêu chăn nuôi khác nhau. Từ đó, nước tiểu và phân súc vật cũng là nguồn ô nhiễm dược phẩm không kém phần quan trọng.

Ảnh hưởng lên đời sống con người

Một số nghiên cứu riêng biệt hiện nay đưa ra vài suy nghĩ về ô nhiễm dược phẩm ảnh hưởng lên con người. Con số này tuy nhỏ nhưng đã nói lên mức độ quan tâm của những nhà khoa học hiện đại. Sự hiện diện của một dung lượng thật nhỏ của hoá chất thalidomide trong nguồn nước uống có thể ảnh hưởng lên thai nhi trong bụng mẹ.

Các dược phẩm thông thường ảnh hưởng đến hệ sinh thái là: hormones, thuốc trụ sinh - kháng sinh, các loại thuốc điều hòa mỡ trong máu, dược phẩm chống nhiễm (anti-inflammatory drugs), dược phẩm dưới dạng beta-blockers, thuốc an thần, các loại dược phẩm ảnh hưởng lên sự chuyển đổi di truyền và dược phẩm cường dương như viagra...

Trước nguy cơ trên, mỗi người trong chúng ta phải ý thức và hành động để có thể hạn chế được nguy cơ này. Tuy nhiên, phế thải dược phẩm hiện nay vẫn là một câu hỏi lớn cho những nhà làm khoa học và môi sinh.

Làm thế nào để hạn chế sự xâm nhập của dược phẩm đối với môi trường?

Giáo dục cho cộng đồng hiểu rõ mức tác hại của sự ô nhiễm dược phẩm. Nhắc nhở mọi người chấm dứt việc đổ dược phẩm vào toilet. Dược phẩm không dùng cần trộn lẫn với xác cà phê hay hỗn hợp phế thải của mèo để tránh kẻ gian dùng lại rất nguy hiểm. Cần phải có chương trình và đặt địa điểm thu hồi lại dược phẩm ở dạng rắn ở địa phương. Sau đó phế thải này sẽ được đem đi thiêu đốt.