Khi nào cần chữa, lúc nào không?

Viêm hô hấp trên là viêm từ mũi xuống ngã ba hầu họng, phần nhiều là viêm mũi, viêm họng, viêm hệ thống bạch huyết ở họng trẻ nhỏ (viêm VA: végétations adénoides), viêm tai. Viêm hô hấp trên dù không được điều trị cũng có thể tự khỏi, hoặc tiến triển thành viêm hô hấp dưới như viêm thanh quản, viêm phế quản, viêm tiểu phế quản (viêm những cuống phổi cực nhỏ) hay viêm phổi.

Viêm hô hấp đa số do tác nhân siêu vi như rhinovirút, virút RSV, virút cúm… phát tác khi gặp điều kiện thuận lợi như trời lạnh, sinh hoạt ẩm thấp, đông đúc. Biểu hiện viêm hô hấp ở trẻ là ho, sổ mũi, có khi sốt, đôi khi bỏ ăn. Diễn tiến bệnh đa số lành tính, nếu chăm sóc tốt sẽ hết sau 5 – 7 ngày, không cần nhập viện. Điều quan trọng là khi thấy có những dấu hiệu nặng như trẻ nôn ói hết, thở nhanh, sốt cao (ở trẻ nhỏ sốt cao quá có thể gây co giật), hoặc có triệu chứng khó thở, thở co kéo ngực hoặc phập phồng cánh mũi là phải đưa trẻ đi khám ngay.

Trẻ sanh mổ dễ bị khò khè do còn đàm nhớt ở đường hô hấp, các bà mẹ không nên vì lo lắng mà cho bé uống kháng sinh quá sớm, nên đưa cháu đến các trung tâm y tế để được hút đàm và tập vật lý trị liệu hô hấp theo chỉ định của bác sĩ. Một số trẻ nhỏ khóc đêm, bỏ bú, đơn thuần vì bị nghẹt mũi, do đó phải thông mũi cho bé bằng cách hút mũi và cho nằm đầu cao, vỗ lưng cho trẻ, giúp trẻ ho và nôn ra chất đờm dãi (nhiều phụ huynh thấy không yên tâm nếu đi đưa con khám ho mà bác sĩ không cho thuốc gì hoặc cho rất ít thuốc: nên nhớ ho là một phản xạ rất tốt để bảo vệ phổi ở trẻ).

Những triệu chứng ho, sốt, ói, sổ mũi, biếng ăn là biểu hiện của rất nhiều bệnh lý ở trẻ nhỏ, do đó không nên quá chủ quan. Có nhiều bà mẹ thấy triệu chứng bé giống lần trước và đôi khi người lớn vì quá bận rộn không đưa cháu đi khám được nên tự động dùng toa cũ hoặc ra mua vài viên thuốc về cho con uống, đến khi tự chữa hoài không khỏi đưa vào viện thì bé đã viêm phổi nặng, có trường hợp dẫn đến ápxe phổi. Một ông bố đã suýt mất con vì lấy thuốc nhỏ mũi người lớn nhỏ cho bé làm con khó thở, tim đập nhanh phải đưa cấp cứu và được chẩn đoán cao huyết áp nguy kịch do tác dụng phụ của thuốc nhỏ mũi. Một công trình nghiên cứu ở Mỹ cho thấy những trẻ được sử dụng kháng sinh trước một tuổi có nguy cơ khởi phát bệnh suyễn nhiều hơn trẻ sử dụng kháng sinh sau một tuổi.

Phòng ngừa: không khó

Lúc mới sanh, trong tháng đầu bé chưa có đề kháng tốt, mẹ và những ai chăm sóc bé nếu đang bị bệnh nên tránh xa bé hoặc phải rửa tay sạch sẽ, đeo khẩu trang nếu bị cảm ho.

Ở các thành phố lớn, trong gia đình đông con, những nơi điều kiện vệ sinh kém hoặc chỗ sống tập thể, đa số các bé dễ bị lây và mắc bệnh đường hô hấp. Để đề phòng, các bà mẹ nên giữ vệ sinh sạch sẽ nơi ăn ngủ của bé, không để bé bị nhiễm lạnh, chích ngừa đầy đủ cho bé theo lịch tiêm chủng, cho bú sữa mẹ sớm (ngay sau sinh nửa giờ) và bú mẹ đến hai tuổi nếu được (trong sữa mẹ có rất nhiều kháng thể bảo vệ cho bé khỏi bệnh), cho ăn dặm đúng cách đề phòng suy dinh dưỡng, tập thói quen cho bé ăn nhiều trái cây và rau quả để cung cấp vitamin thiết yếu cho cơ thể. Có như vậy, hệ miễn dịch trong cơ thể của bé sẽ hoạt động hữu hiệu và trẻ ít mắc bệnh đường hô hấp hơn.