Ðề phòng biến chứng quai bị ở trẻ em

Triệu chứng của quai bị

Người bị quai bị sẽ có thời gian ủ bệnh trong vòng 2 - 3 tuần, thông thường vào khoảng 17 - 18 ngày. Trong thời gian này, người bệnh không có biểu hiện gì rõ rệt. Sau đó, người bệnh có biểu hiện sốt 38 - 39^oC, đau cổ họng, người mệt mỏi, chán ăn, tuyến mang tai to dần và đau nhức, có thể đau tuyến nước bọt dưới hàm hoặc dưới lưỡi, đau khi há miệng hoặc khi nuốt.

Tuyến mang tai sưng to kèm đau nhức ở một bên, lan dần sang tuyến mang tai bên kia và sưng to đến khoảng 1 tuần thì từ từ nhỏ lại. Mặt da của tuyến mang tai thường đỏ, không nóng và ấn vào có cảm giác đàn hồi.

Biến chứng nguy hiểm

Mặc dù tỷ lệ tử vong do bệnh rất thấp nhưng quai bị có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm:

Viêm não - màng não: Đây là biến chứng thường gặp ở trẻ em, chiếm tỷ lệ 25%, với các triệu chứng sốt cao, nhức đầu, ói mửa, đôi khi có co giật, một số trường hợp có biểu hiện liệt giống sốt bại liệt. Tuy nhiên, diễn tiến của viêm não - màng não quai bị thường ít để lại di chứng. 

Viêm tinh hoàn: 20 - 30% các trường hợp gặp ở trẻ em trai trong tuổi dậy thì. Viêm tinh hoàn xuất hiện trong khoảng 7 - 10 ngày sau khi sưng tuyến mang tai. Phần lớn viêm tinh hoàn chỉ xảy ra ở một bên với biểu hiện sốt cao, lạnh run, nôn ói, đau bụng, tinh hoàn sưng to và đau nhức. Bệnh nhân đau tinh hoàn sắp sưng, sau đó tinh hoàn sưng to gấp 3 - 4 lần bình thường. Thường thì sưng 1 bên, cũng có thể sưng 2 bên. Tình trạng này kéo dài khoảng 3 - 7 ngày thì giảm bớt, sau 2 tháng mới đánh giá được tinh hoàn có teo hay không. Tỷ lệ teo tinh hoàn do quai bị là 30 - 40%. Nếu bị teo tinh hoàn 2 bên thì khả năng vô sinh rất cao.

Viêm buồng trứng ở em gái dậy thì:  Đau bụng, rong kinh và thường khó phát hiện hơn viêm tinh hoàn ở nam, chiếm 7% các trường hợp mắc bệnh ở tuổi sau dậy thì (hiếm khi vô sinh). Nếu nhiễm bệnh ở phụ nữ có thai 3 tháng đầu có khả năng gây dị dạng thai, sẩy thai. Nếu mắc bệnh vào 3 tháng cuối có thể tăng nguy cơ thai chết lưu hoặc đẻ non.

Virus quai bị thuộc nhóm Paramyxovirrus.

Cần phải làm gì khi bị bệnh?

Mặc dù bệnh quai bị gây ra những triệu chứng khó chịu nhưng bệnh lành tính và có thể tự khỏi trong vòng 10 ngày. Hiện nay, chưa có một loại thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh quai bị nên ngoài việc đưa trẻ đến cơ quan y tế để kiểm tra, cần lưu ý một số điểm sau: cần cho trẻ một chế độ nghỉ ngơi hợp lý (không vận động nhiều); cho trẻ ăn uống đầy đủ với các thức ăn mềm, dễ nuốt, nhiều chất dinh dưỡng để tăng sức đề kháng; nếu trẻ sốt hoặc quá đau, có thể cho trẻ uống thuốc giảm sốt; uống  nhiều nước, nước trái cây để bù nước. Nếu là bé trai bị mắc bệnh quai bị, nên để bé trai nằm thẳng để bìu được nâng lên. Trong tư thế nằm, tinh hoàn 2 bên sẽ được nâng và làm chỗ dựa nâng đỡ cho cả bìu; có thể sử dụng túi lạnh chườm vào vùng bìu để làm giảm cơn đau nhức.

Quai bị thường do 2 nguyên nhân: do siêu vi và do vi khuẩn. Với các trường hợp do siêu vi thì không cần phải đến bệnh viện điều trị, bệnh sẽ tự khỏi trong vòng 5 - 7 ngày. Trong trường hợp này, có thể cho trẻ uống thuốc hạ sốt tại nhà.

Với những trường hợp quai bị biến chứng, trẻ có biểu hiện sốt cao, ói mửa, nhức đầu hoặc bộ phận sinh dục sưng to thì cần phải đến bệnh viện điều trị càng sớm càng tốt. Nếu không được điều trị sớm, có thể gây biến chứng vô sinh do teo tinh hoàn.

Đặc biệt, cần đến bệnh viện khi có các triệu chứng đặc biệt như nôn liên tục hoặc choáng...

Có phòng ngừa được không?

Ngoài việc tránh cho trẻ tiếp xúc với bệnh nhân bị quai bị, cha mẹ nên đưa trẻ đi tiêm vaccin phòng bệnh. Tuy nhiên trên thực tế, việc tiêm phòng chỉ có thể phòng bệnh được khoảng 80%. Chính vì vậy, phòng bệnh và tránh lây lan là việc làm rất cần thiết.

Cụ thể: Cách ly người bệnh ở nhà, không tiếp xúc với những người xung quanh, khi tiếp xúc phải mang khẩu trang. Thời gian cách ly người bệnh trong khoảng 10 ngày kể từ khi bắt đầu sưng tuyến mang tai. Ở trường học, khi phát hiện trẻ mắc bệnh quai bị, cần cho nghỉ học ngay để tránh lây cho trẻ khác.

Thường xuyên rửa tay với xà phòng, đảm bảo vệ sinh cá nhân hằng ngày. Làm sạch đường hô hấp bằng cách súc miệng với dung dịch nước muối hoặc các dung dịch sát khuẩn đường mũi họng. Hạn chế tiếp xúc với người bị  bệnh. Hạn chế tới những nơi tập trung đông người, đặc biệt tại các phòng chật hẹp nơi đang có dịch. Tăng cường sức đề kháng bằng ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, tập luyện thể dục và nghỉ ngơi hợp lý.