Trong vài năm gần đây, liệu pháp miễn dịch, “đào tạo” hệ miễn dịch của người bệnh để tấn công căn bệnh, đã được sử dụng để điều trị nhiều bệnh, từ ung thư đến mù lòa.

Tuy nhiên, các nhà khoa học vẫn do dự khi nói đến HIV, vì những nỗ lực trong 20 năm qua để chữa khỏi vi-rút này bằng ghép tủy xương (một phương pháp điều trị chủ đạo khác nhằm thay thế hệ miễn dịch của một người bằng hệ miễn dịch của người cho) đã tỏ ra vô hiệu ở tất cả, trừ một bệnh nhân.

Lần đầu tiên, trong một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Cell Reports, nhóm nghiên cứu của Đại học Bắc Carolina đã khẳng định hy vọng: liệu pháp miễn dịch có thể được dùng cho bệnh nhân HIV dương tính mà không gây nguy cơ tử vong.

"Chúng tôi nghĩ rằng có thể lặp lại kết quả của bệnh nhân Berlin [người duy nhất cho đến nay được chữa khỏi HIV], nhưng điều này sẽ mất một thời gian", BS. David Margolis, đồng tác giả cao cấp của bài báo cho biết.

Thử nghiệm giai đoạn 1 là dấu mốc ban đầu nhưng quan trọng.

Cách chữa khỏi duy nhất từng có tác dụng, và tại sao kết quả không lặp lại

Người duy nhất trên thế giới cho đến nay được chữa khỏi HIV là một người đàn ông người Mỹ có tên là Timothy Brown, được biết đến rộng rãi với biệt danh “bệnh nhân Berlin” vì được chữa khỏi bệnh ở Berlin năm 2007.

Brown đã có HIV khi được chẩn đoán mắc bệnh bạch cầu, một bệnh của tủy xương có thể điều trị bằng ghép tủy.

Ghép tủy thường là phương sách cuối cùng vì có nguy cơ tử vong đáng kể do kích hoạt cuộc chiến giữa hệ miễn dịch gốc của một người và hệ thống miễn dịch mới.

Nhưng Brown không có nhiều lựa chọn khác. Sau khi ông đồng ý, bác sĩ đã gợi ý cố gắng chọn một người cho mang gen kháng HIV. Đó là một nỗ lực nhằm bảo vệ người bệnh hơn là nhằm chữa khỏi bệnh.

Nhưng Brown không chỉ sống sót sau ca mổ, hết bệnh bạch cầu, mà cũng không còn dấu vết của HIV.

Tin tức đã gây chấn động giới y học, nhiều người đoán rằng đây có thể là dấu chấm hết cho đại dịch HIV/AIDS.

Tuy nhiên, những nỗ lực để lặp lại kết quả này đều vô hiệu.

Một báo cáo công bố trên tờ New England Journal of Medicine năm 2014 mô tả 6 nỗ lực để điều trị bệnh nhân HIV bằng ghép tế bào gốc, nhưng không bệnh nhân nào sống được quá một năm.

Những nỗ lực để tìm cách chữa khỏi cho tất cả bệnh nhân

Hiện nay, bệnh nhân HIV dương tính được kê đơn thuốc kháng retrovirus (ART), có thể ức chế vi-rút trong vòng sáu tháng đến mức được coi là không thể phát hiện và không thể lây nhiễm. (Cần lưu ý là mức không thể phát hiện đòi hỏi người nhiễm phải dùng thuốc một cách nhất quán, và phải duy trì phác đồ dùng thuốc).

ART, và PrEP (dự phòng trước phơi nhiễm, loại thuốc bảo vệ để không bị nhiễm HIV), đã thay đổi cuộc chơi trong cuộc chiến chống HIV/AIDS, kéo giảm đáng kể tỉ lệ nhiễm mới và biến HIV từ một án tử hình trở thành bệnh mãn tính kéo dài suốt đời.

Tuy nhiên, điều chưa ai đạt được là hiện tượng khó nắm bắt của HIV thể ẩn: các chuỗi vi-rút lẩn trốn và nằm im trong những “ổ chứa” của cơ thể, thoát khỏi điều trị.

Nhóm nghiên cứu, tại Đại học Khoa học và Sức khỏe Oregon, đang giải quyết vấn đề này bằng cách cố gắng nhằm vào cách điều trị của “bệnh nhân Berlin”. Họ đã thử nghiệm cách điều trị này trên một nhóm khỉ cụ thể là hậu duệ của 5 con khỉ bị các doanh nhân buôn gia vị người Hà Lan bỏ lại trên một hòn đảo gần Mauritius cách đây hàng thế kỷ, khiến chúng có sự tập trung về mặt di truyền đến mức có thể dễ dàng hiểu được việc ghép tủy ảnh hưởng thế nào.

Nhóm nghiên cứu hy vọng sẽ mất hơn 10 năm để đạt được một số kết luận hữu hình, có thể áp dụng có thể nhân rộng ở người.

Trong khi đó, nhóm nghiên cứu của BS. Margolis, thuộc Hệ thống Y tế Trẻ em Quốc gia lại sử dụng một nguyên tắc khác, xem xét liệu pháp miễn dịch.

Thử nghiệm giai đoạn 1 này là thử nghiệm đầu tiên được công bố. Mục đích nhằm chứng minh rằng có thể “huấn luyện” hệ miễn dịch để tấn công HIV, mà không gây ra cuộc “nội chiến” giữa các tế bào có thể giết chết bệnh nhân.

Đây là một nghiên cứu nhỏ, thử nghiệm trên 6 bệnh nhân, bao gồm lấy các tế bào T (một tế bào lympho có vai trò quan trọng đối với hệ miễn dịch), nuôi chúng trong ống nghiệm để nhân lên, sau đó tiêm trở lại để chúng có thể tấn công vi-rút trong cơ thể.

Tất cả bệnh nhân trong nghiên cứu này đã được điều trị ARV trung bình sáu năm. Họ không thấy có bất kỳ lợi ích đáng kể nào, nhưng đó không phải là vấn đề. Vấn đề là nó chứng minh cách làm này không gây hại cho bất cứ ai.

Cuối cùng, kế hoạch là trước tiên sẽ điều trị bằng một liệu pháp có thể đưa HIV ra khỏi nơi trú ẩn, trước khi giải phóng các tế bào T.

Phương pháp này được gọi là kỹ thuật “sốc và diệt”.

“Đây là một tiến bộ đầy hứa hẹn cho lĩnh vực này”, Julia Sung, tác giả đầu tiên của nghiên cứu cho biết, mặc dù bà cũng cảnh báo mọi người không nên phiên giải quá mức về kết quả. “Nghiên cứu chưa chữa khỏi HIV và không nên được hiểu như vậy, nhưng chúng tôi rất phấn khởi về các dữ liệu an toàn, vì vậy cũng không nên coi đó là đáng thất vọng. Đây là nghiên cứu mở đường cho bước tiếp theo”.