Đầu tiên: Sốt là gì?

Bất cứ khi nào nhiệt độ cơ thể tăng tới 38^oC hoặc hơn thì có nghĩa là bạn bị sốt. Nhiệt độ cơ thể bình thường là 37^oC và một số người có xu hướng hơi cao hơn hoặc thấp hơn một chút. Nhưng nhiệt độ cứ từ 38^oC trở lên thì đều bị coi là sốt. Đa phần sốt là phản ứng tự nhiên của cơ thể với nhiễm trùng.

Cách tốt nhất để lấy nhiệt độ

Vì vậy, bạn phải chắc chắn rằng mình thực sự bị sốt: Bạn có thể tìm thấy nhiều loại nhiệt kế tại nhà thuốc, bao gồm nhiệt kế đo miệng, đo trực tràng, đo tai và đo trán (động mạch thái dương). Bạn cũng có thể sử dụng nhiệt kế miệng để đo nách, nhưng sẽ không nhận được số đo chính xác nhất theo cách này. Nhiệt kế trực tràng với một chút mỡ dầu mỏ bôi ở đầu được khuyến khích cho trẻ nhỏ.

Thế nào là nhiệt độ “bình thường”?

Nhiệt độ cơ thể bình thường thay đổi trong suốt cả ngày. Thân nhiệt có xu hướng thấp hơn vào buổi sáng và cao hơn vào cuối buổi chiều và buổi tối. Mặc dù hầu hết mọi người coi 37^oC là bình thường, song nhiệt độ cơ thể có thể dao động khoảng một độ hoặc hơn, từ khoảng 36,1^oC đến 37,2^oC, và vẫn được coi là bình thường.

Điều gì gây ra sốt?

Cơ thể thường nhạy cảm với một số loại tác nhân xâm nhập, cho dù đó là vi khuẩn hay vi-rút, những thứ không nên có mặt trong cơ thể. Vùng dưới đồi trong não kiểm soát nhiệt độ cơ thể và tăng nó lên như một cách để bảo vệ chống lại bất cứ thứ gì có thể xâm chiếm cơ thể. Sốt không phải là do bản thân kẻ xâm nhập gây ra mà là do phản ứng của cơ thể với việc tìm thấy chúng ở đó. Các “kẻ lạ mặt” không thể có thể sống sót ở nhiệt độ trên 38^oC, vì đó là nhiệt độ quá nóng đối với chúng. Sốt là một phần của đáp ứng miễn dịch của cơ thể.

Tại sao sốt lại khiến bạn cảm thấy tệ như vậy

Bản thân sốt không phải là vấn đề. Thật ra việc cơ thể làm điều đúng đắn để chống lại vi trùng là một việc tốt. Nhưng tác dụng phụ của sốt là khiến cho sinh lực của bạn giảm xuống và bạn cảm thấy yếu mệt. Khi nhiệt độ của cơ thể cao hơn nhiệt độ phòng, bạn bắt đầu ớn lạnh. Bạn cũng có thể bị đau cơ, đổ mồ hôi và yếu.

Chuyện gì xảy ra với cơ thể?

Sốt ảnh hưởng đến mọi bộ phận của cơ thể. Nhịp tim sẽ trở nên nhanh hơn và mọi thứ sẽ phản ứng với nhịp tim nhanh. Thận phải làm việc vất vả hơn vì mạch nhanh hơn. Bạn bắt đầu loại bỏ chất thải nhanh hơn. Mọi thứ đều diễn ra với tốc độ nhanh hơn do quá trình trao đổi chất tăng tốc. Bạn cũng bắt đầu đổ mồ hôi vì thân nhiệt tăng.

Phản ứng đúng với sốt

Bạn không cần phải làm bất cứ điều gì nếu không cảm thấy quá tệ - thường là trường hợp của sốt nhẹ. Bạn có thể để cơ thể tự đi hết trình tự nhiên của nó. Nhưng khi sốt dẫn đến ớn lạnh, đau nhức hoặc cảm thấy kiệt sức, bạn có thể điều trị các triệu chứng. Các bác sĩ khuyên dùng thuốc giảm đau và thuốc hạ sốt không kê đơn, như ibuprofen hoặc acetaminophen. Những thuốc này thường sẽ giúp bạn cảm thấy tốt hơn. Lưu ý rằng không nên dùng ibuprofen cho trẻ em dưới sáu tháng tuổi; trẻ em và thiếu niên nên tránh dùng aspirin.

Những cách khác để hạ nhiệt

Khi bạn có cảm giác sốt, hãy coi đó là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang bảo bạn cần nghỉ ngơi, điều sẽ giúp bạn chống lại bệnh nhanh hơn. Dưới đây là một số gợi ý khác từ Trung tâm Y tế Đại học Pittsburgh:

• Cởi bớt quần áo và chăn nặng và giữ cho phòng mát nhưng không lạnh

• Thử tắm nước ấm

• Uống nhiều nước

• Tránh tắm nước lạnh và đánh gió bằng rượu, có thể gây run và khiến nhiệt độ còn tăng cao hơn

Khi nào cần lo lắng

Nếu sốt không hạ trong vòng ba ngày – nhất là nếu bạn đã uống thuốc – thì đã đến lúc nên gặp bác sĩ. Bạn có thể bị nhiễm trùng (như viêm họng liên cầu hoặc nhiễm trùng tiết niệu) và cần dùng kháng sinh, hoặc bạn có thể gặp vấn đề nghiêm trọng hơn, như viêm phổi, cục máu đông hoặc nhiễm trùng MRSA (tụ cầu kháng thuốc). Thông điệp cần nhớ là nếu sốt không thuyên giảm và đã qua vài ngày, thì bạn cần một bác sĩ lâm sàng được đào tạo để xem xét cho bạn.

Dấu hiệu cho thấy bạn cần chăm sóc y tế

Thường thì bác sĩ chăm sóc ban đầu có thể xử trí sốt. Tất nhiên là sau nhiều giờ hoặc vào các ngày lễ, bạn sẽ cần đến phòng khám cấp cứu. Đau bụng, đau ngực nhiều, hoặc buồn nôn và nôn dai dẳng khiến bạn bị mất nước cũng là một chỉ định đi khám cấp cứu. Các triệu chứng khác cần được chăm sóc y tế: đau đầu nhiều, co giật, rối loạn tâm thần, cứng gáy, phát ban và bầm tím..

Những con số cần biết

Một số mức nhiệt độ đáng lo ngại: Sốt từ 38^oC trở lên đối với trẻ dưới 3 tháng tuổi đều là trường hợp cấp cứu. Đối với trẻ từ 3 đến 12 tháng tuổi, sốt 39^oC cần đi khám bác sĩ. Đối với người lớn, sốt 39,4^oC là đáng lo ngại nếu cơn sốt kéo dài hơn 48 giờ hoặc tiếp tục tăng. Sốt 40,5^oC báo hiệu đã đến lúc phải đi khám cấp cứu.

Co giật do sốt

Đây là tình trạng co giật ở trẻ em xảy ra do thân nhiệt tăng đột biến. Cơn co giật thường xảy ra trong 24 giờ đầu tiên sau khi bắt đầu sốt. Sẽ rất đáng sợ nếu bạn phải chứng kiến: Trẻ bị giật, mất ý thức, tay hoặc chân có thể cứng đơ hoặc co quắp. Hãy đảm bảo an toàn cho trẻ trong cơn co giật – thường là ngắn - và giúp trẻ thoải mái sau đó; gọi cho bác sĩ và cho trẻ di khám càng sớm càng tốt. Thường thì những cơn co giật này không để lại ảnh hưởng về lâu dài. Nếu cơn co giật kéo dài quá năm phút hoặc kèm theo nôn, cứng gáy, khó thở hoặc ngủ li bì, hãy đến phòng khám cấp cứu.

Đừng để bị bệnh ngay từ đầu

Cách đơn giản nhất để tránh sốt là tránh nhiễm trùng:

• Rửa tay thường xuyên bằng nước nóng, xà phòng và trong ít nhất 20 giây. Điều này đặc biệt quan trọng trước khi ăn và sau khi sử dụng nhà vệ sinh, ở nơi đông người, ở cạnh người bệnh hoặc chơi đùa với động vật.

• Mang theo chất sát trùng tay những khi không thể dùng xà phòng và nước.

• Tránh sờ vào mũi, mắt hoặc miệng vì đây là những con đường cách chính để vi-rút và vi khuẩn xâm nhập cơ thể.

• Che miệng bằng khuỷu tay, chứ không phải bàn tay, khi ho và hắt hơi.